Dlaczego wierni Kościołów tradycji wschodniej zazwyczaj świętują Zmartwychwstanie w innym terminie niż wierni Kościoła zachodniego.
Otóż winny jest tu podobnie jak w wypadku Bożego Narodzenia kalendarz stosowany przez oba Kościoły. Różnica polega jednak na tym, że Wielkanoc to święto ruchome a Boże Narodzenie stałe. Ogólna zasada wyznaczania daty święta Paschy jest jednakowa zarówno u rzymskich katolików, jak i prawosławnych, gdyż ustalono ją już na pierwszym soborze powszechnym, który odbył się w Nicei w roku 325, czyli przed podziałem chrześcijaństwa na wschodnie i zachodnie w 1054 roku. Postanowiono wtedy, że Zmartwychwstanie Pańskie będzie celebrowane podczas pierwszej niedzieli po wiosennej pełni księżyca. Czyli co najmniej jeden dzień po 21 marca. W tym właśnie dniu — gdy w 325 roku odbywał się pierwszy sobór nicejski — długość dnia była równa długości nocy.
Zatem data świąt wielkanocnych zależy od dwóch cykli — słonecznego i księżycowego, które się wzajemnie nie pokrywają. Rok słoneczny jest dłuższy od księżycowego o około 11 dni. Dlatego właśnie Wielkanoc jest świętem ruchomym. Osobą odpowiedzialną za ustalenie daty chrześcijańskiej Paschy uczyniono patriarchę aleksandryjskiego. Miasto to, w starożytności największe po Rzymie i jeden z głównych ośrodków chrześcijaństwa, wsławiło się astronomami, a ponieważ komunikacja była wtedy stosunkowo wolna, patriarcha miał obowiązek zawiadamiać o dacie kolejnej Wielkanocy z rocznym wyprzedzeniem. Tak też kolejni aleksandryjscy patriarchowie czynili przez ponad pół wieku. Ale już od 388 roku coroczne posłania zastąpiono ogłaszaniem paschalii na kilka kolejnych lat, a od połowy V wieku przygotowywano daty nawet ze 100-letnim wyprzedzeniem.
Przy tym systemie wyznaczanie daty chrześcijańskiej Paschy nie mogło być korygowane wynikami bieżących obserwacji cyklu słonecznego i księżycowego. Było po prostu wyliczane według wcześniej ustalonego schematu. Zostało więc obciążone tymi samymi błędami, co cały kalendarzowy system juliański, który w stosunku do czasu rzeczywistego (liczonego obiegiem Ziemi wokół Słońca), opóźniał się w tempie prawie jednego dnia co 100 lat.
Obecnie kalendarz juliański, którym nadal posługuje się Cerkiew prawosławna przy obliczaniu terminu Paschy, jest w stosunku do astronomicznego opóźniony o 13 dni. Tak więc daty krańcowe, czyli 22 marca i 25 kwietnia (ostatni możliwy termin) według kalendarza juliańskiego przekładają się na 4 kwietnia i 8 maja wg kalendarza gregoriańskiego, którym posługuje się Kościół katolicki.
Żeby jednak nie było zbyt prosto 😉 Jeżeli pełnia księżyca przypada w piątek lub w sobotę, w Kościele katolickim Wielkanoc przypada w najbliższą niedzielę. Natomiast w kościołach wschodnich pełnia Księżyca jest traktowana jako data męki Chrystusa. Święto Zmartwychwstania może być zatem dopiero trzy dni później. Dlatego tak rzadko zdarza się wspólne świętowanie katolików i wiernych tradycji wschodniej. W tym roku wiosenną pełnię księżyca można było zaobserwować 19 kwietnia, więc katolicy obchodzili Zmartwychwstanie Chrystusa w niedzielę 21/04/2019, ponieważ jednak 19 kwietnia przypadał w piątek, prawosławni świętują 28/04/2019.
